ขนมไทยโบราณภาคเหนือ ส่วนมากจะทำมาจากข้าวเหนียว รวมทั้งส่วนมากจะใช้กรรมวิธีต้ม ได้แก่ ของหวานเทียน ของหวานวง ข้าวต้มหัวหงอก มักทำกันในเทศกาลสำคัญ อาทิเช่นเข้าพรรษา วันสงกรานต์

 

ของหวานที่นิยมทำในงานทำบุญแทบทุกเทศกาลเป็นของหวานเทียนหรือของหวานจ๊อก ของหวานที่หาซื้อได้ทั่วๆไปเป็น ของหวานเฉือนซึ่งเหมือนของหวานหินผาอ่อน ข้าวอีตูหรือข้าวเหนียวแดง ข้าวแตนหรือข้าวแต๋น ของหวานเกลือ ของหวานที่มีกินเฉพาะหน้าหนาว ดังเช่นว่า ข้าวหนุกงา ซึ่งเป็นงาคั่วตำอาหารเหนียว หากใส่น้ำอ้อยด้วยเรียกงาตำอ้อย ข้าวแคบหรือข้าวเกรียบว่าว ลูกก่อ ถั่วติดยี ถั่วแระ ลูกลานต้ม

 

ในจังหวัดแม่ฮ่องสอน ของหวานประจำถิ่นดังเช่น ของหวานอาละหว่า ซึ่งเหมือนของหวานหม้อแกง ของหวานเปงม้ง ซึ่งเหมือนของหวานอาละหว่าแต่ว่ามีการหมักแป้งให้ฟูก่อน ของหวานส่วยทะไม่นทำมาจากข้าวเหนียวนึ่ง น้ำตาลอ้อยรวมทั้งน้ำกะทิ ในตอนที่มีน้ำตาลอ้อยมากจะนิยมทำของหวานอีก 2 ประเภทเป็น งาโบ๋ ทำมาจากน้ำตาลอ้อยต้มให้เหนียวเหมือนตังเมแล้วคลุกงา กับ แปโหย่ ทำมาจากน้ำตาลอ้อยและก็ถั่วแปยี มีลักษณะเหมือนถั่วตัด8

 

ขนมไทยโบราณภาคกึ่งกลาง

ส่วนมากทำจากข้าวเจ้า เป็นต้นว่า ข้าวตัง ขนมนางเล็ด ข้าวเหนียวมูน และก็มีของหวานที่หลุดลอดมาจากรั้ววัง จนกระทั่งแพร่หลายสู่คนธรรมดาทั่วๆไป ดังเช่น ของหวานกลีบลำดวน ลูกชุบ หม้อข้าวหม้อแกง ฝอยทองคำ ทองหยิบ ของหวานตาล ของหวานกล้วย ของหวานเผือก ฯลฯ

 

ขนมไทยโบราณภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

เป็นของหวานที่ทำกันกล้วยๆไม่ประณีตบรรจงมากมายราวกับของหวานภาคอื่น ของหวานพื้นเมืองอีสานดังเช่น ข้าวย่าง บายมะขามหรือมะขามบ่ายข้าว ข้าวโป่ง นอกเหนือจากนี้มักเป็นของหวานในงานทำบุญพิธีการ ที่เรียกว่า ข้าวตกแต่งดิน โดยประชาชนนำข้าวที่ห่อใบกล้วย ผูกด้วยตอกแบบข้าวต้มผูก กระยาสารท ข้าวทิพย์ ข้าวยาคู ของหวานท้องถิ่นของจังหวัดเลยมักเป็นของหวานกล้วยๆยกตัวอย่างเช่น ข้าวเหนียวนึ่งจิ้มน้ำผึ้ง ข้าวบ่ายเกลือ เป็นข้าวเหนียวปั้นเป็นก้อนจิ้มเกลือให้เพียงพอมีรสเค็ม หากมีมะขามจะเอามาใส่เป็นไส้เรียกมะขามบ่ายข้าว น้ำอ้อยน้ำกะทิ ทำด้วยน้ำอ้อยที่ต้มจนกระทั่งเหนียว ใส่ถั่วดินคั่วรวมทั้งมะพร้าวซอกซอย ข้าวพองทำจากข้าวตากคั่วใส่มะพร้าวหั่นเป็นชิ้นๆแล้วก็ถั่วดินคั่ว กวนกับน้ำอ้อยกระทั่งเหนียวเทใส่ถาด ในงานทำบุญต่างๆจะนิยมทำของหวานเฉือน (เหมือนของหวานแฉะปูนของภาคกึ่งกลาง) ลองช่องน้ำกะทิ และก็ของหวานหมก (แป้งข้าวเหนียวบด ปั้นเป็นก้อนกลมใส่ไส้กระฉีก ห่อเป็นสามเหลี่ยมเหมือนของหวานเทียน นำไปนึ่ง)

 

ขนมไทยโบราณภาคใต้

ชาวใต้มีความเชื่อในเทศกาลวันสารท เดือนสิบ จะทำบุญสุนทานด้วยของหวานที่มีเฉพาะในเขตแดนภาคใต้เพียงแค่นั้น ได้แก่ ของหวานลา ของหวานพอง ข้าวต้มห่อด้วยใบกะพ้อ ของหวานบ้าหรือของหวานลูกสะบ้า ของหวานดีซำหรือเมซำ ของหวานเจาะหูหรือเจาะรู ของหวานไข่ปลา ของหวานแดง ฯลฯ

 

แบบอย่างของของหวานพื้นเมืองภาคใต้อาทิเช่น 11

 

ของหวานหน้าไข่ ทำมาจากแป้งข้าวเจ้านวดกับน้ำตาล นำไปนึ่ง หน้าของหวานทำด้วย น้ำกะทิผสมไข่ น้ำตาล เกลือ ตะไคร้และก็หัวหอม ราดบนตัวของหวาน แล้วหลังจากนั้นก็ค่อยนำไปนึ่งอีกรอบ

ของหวานฆีมันไม้ เป็นของหวานของคนไทยชาวมุสลิม ทำมาจากมันสำปะหลังนำไปต้มให้สุก โรยด้วยแป้งข้าวหมัก เก็บไว้ 1 คืน 24 ชั่วโมงก็เลยเอามากิน

ของหวานจู้จุน ทำมาจากแป้งข้าวเจ้านวดกับน้ำเชื่อม แล้วเอาไปทอด มีลักษณะเหนียวรวมทั้งอมน้ำมัน

ของหวานคอเป็ด ทำมาจากแป้งข้าวเจ้าผสมกับแป้งข้าวเหนียว นวดรวมกับไข่ไก่ รีดเป็นแผ่น ตัดเป็นชิ้นๆเอาไปทอด สุกแล้วเอาไปเคล้ากับน้ำตาลตาลโตนดที่ต้มจนถึงเหนียวข้น

ของหวานคนที ทำมาจากใบคนที ผสมกับแป้งแล้วก็น้ำตาล นึ่งให้สุก คลุกกับมะพร้าวขูด จิ้มกับน้ำตาล

ของหวานกอล่ะ ทำมาจากแป้งข้าวเจ้ากวนกับน้ำกะทิและก็เกลือ เทใส่ถาด โรยต้นหอม ตัดเป็นชิ้นๆโรยหน้าด้วย มะพร้าวขูดคั่ว กุ้งแห้งป่น รวมทั้งน้ำตาล

ของหวานก้านดอกบัว ทำมาจากข้าวเหนียวนึ่งสุก นำไปตำด้วยครกไม้จนถึงเป็นแป้ง รีดให้แบน ผึ่งแดดกระทั่งแห้ง ตัดเป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้า ทอดให้สุก ฉาบด้วยน้ำเชื่อม

ข้าวเหนียวเชงา เป็นข้าวเหนียวนึ่งสุก ตำผสมกับงาและก็น้ำตาล

ข้าวเหนียวเสือเกลือก เหมือนข้าวโพดคลุกของภาคกึ่งกลางแต่ว่าเปลี่ยนแปลงข้าวโพดเป็นข้าวเหนียวนึ่งสุกแล้วก็ใส่น้ำกะทิด้วย

ขี้หมาพองเช มีลักษณะเป็นก้อนๆทำมาจากข้าวเหนียวคั่วสุกจนถึงเป็นสีน้ำตาล ตำอย่างละเอียดเคล้ากับมะพร้าวขูด น้ำตาลตาลโตนดที่ต้มกระทั่งข้น เคล้ให้ถูกกันดี แล้วปั้นเป็นก้อน

ของหวานดาดา เป็นของหวานของคนประเทศไทยชาวมุสลิม ใช้ในช่องทางเดียวกับฆานม มีข้าวเจ้า ข้าวเหนียวผสมน้ำบดให้ถี่ถ้วน นำไปละเลงในกระทะที่มีน้ำมันร้อนๆพับให้เป็นแผ่น รับประทานกับน้ำตาลเหลว

ของหวานกรุบ นิยมทำกันในจังหวัดสุราษฎร์ธานี ใช้แป้งข้าวเหนียวนวดกับน้ำอุ่น นำไปรีดให้แผ่บางบนใบกล้วย นำไปนึ่งแล้วผึ่งแดดให้แห้ง แล้วทอดให้กรอบคลุกกับน้ำตาลที่ต้มเป็นยางมะตูม

ของหวานก้องถึ่ง ทำมาจากถั่วดินคั่ว คลุกกับน้ำตาลร้อนๆแล้วก็ใช้ไม้ตีอย่างถี่ถ้วนจนกระทั่งเป็นแผ่น ตัดเป็นชิ้น

ของหวานด้วง ทำมาจากแป้งมันสำปะหลังรวมทั้งแป้งข้าวจ้าว นวดด้วยน้ำดอกมะลิ ปั้นเป็นก้อนยาวขนาดโดยประมาณสี่ซม. นำไปนึ่ง เมื่อสุกให้เอามาจัดจาน โดยโรยด้วยมะพร้าวขูดหรือน้ำตาล